Προς αναζήτηση των χαμένων συναισθημάτων

Ελλάδα του σήμερα… μια χώρα που μαστίζεται από την Κοινωνικο-οικονομική κρίση. Η κρίση αυτή, που σαν κύμα «ξέβρασε» στην επιφάνεια κοινωνικά και ηθικά ζητήματα που για χρόνια συγκαλύπτονταν, δημιουργώντας μια δύνη επίπονων συνεπειών. Και κάπου εκεί το νόημα της ζωής χάθηκε, οι αξίες κλονίστηκαν συθέμελα και τα θετικά συναισθήματα εξανεμίστηκαν, μην έχοντας από κάπου να κρατηθούν.

Τι συνέβη τελικά; Μια βαθύτερη ανάλυση μπορεί να καλύψει ίσως κάποια ερωτηματικά.

Πως επηρεάζει η οικονομική κρίση την ψυχική υγεία

Χαρακτηριστικά της Ελλάδας του σήμερα είναι η ανεργία, οι χαμηλοί μισθοί, η υπέρογκη φορολογία, η σφοδρή αποδυνάμωση του κράτους πρόνοιας και οι τεράστιες ελλείψεις στην υγεία και την εκπαίδευση. Ρίχνοντας κάποιος μια φευγαλέα ματιά στα παραπάνω, μπορεί εύκολα να καταλάβει για ποιόν λόγο στην Ελλάδα υπάρχει ραγδαία αύξηση του ποσοστού των ψυχικών νοσημάτων. Ολόκληρη η ζωή των Ελλήνων ανατράπηκε και αυτό αποτελεί μια σκληρή συνειδητοποίηση για τον λαό ο οποίος έχασε τις συνήθειες και τη ρουτίνα του. Αυτή η συνειδητοποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την απώλεια του νοήματος της ζωής και την δυσαρέσκεια από αυτήν και τη καθημερινότητα που δύναται να προσφέρει καθώς και με την μειωμένη ψυχική ανθεκτικότητα και υποκειμενική ευτυχία.

Η κρίση προκάλεσε μεγάλη οικονομική ανασφάλεια, γεγονός που αποτελεί πλήγμα για την αυτοεκτίμηση πολλών ανθρώπων.

Έρευνα έχει δείξει ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της κρίσης και της κακή ψυχικής και σωματικής υγεία καθώς και με το προσδόκιμο ζωής και τα ποσοστά θνησιμότητας.

Οι ομάδες υψηλού κινδύνου που επηρεάστηκαν περισσότερο, φαίνεται να είναι: άνθρωποι με ψυχολογικές διαταραχές, οι ηλικιωμένοι, οι μονογονεϊκές οικογένειες, οι εθνικές μειονότητες και οι μετανάστες. Επίσης, όπως ήταν επόμενο μέσα σε αυτούς που επηρεάστηκαν ήταν και οι εργαζόμενοι αλλά και οι νέοι. Οι εργαζόμενοι που δεν έχασαν τη δουλειά τους δυσκολεύονται καθώς πλέον η εργασία συνοδεύεται από περισσότερες εργάσιμες ώρες, μεγαλύτερο φόρτο, ιδιαίτερη ανασφάλεια για απώλεια της εργασίας, ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και συνεχώς εναλλασσόμενο περιβάλλον, έντονο άγχος που φτάνει πολύ συχνά στα όρια της εξουθένωσης ή και τα ξεπερνά. Ακόμη, οι νέοι εργάζονται κάτω από συνθήκες «μαύρης εργασίας», με εξαντλητικά ωράρια και φυσικά πενιχρούς μισθούς.

Το παραπάνω, εύκολα μεταφράζεται σε απώλεια νοήματος για τη ζωή και για το μέλλον τους. Γεγονός που αποτελεί φυσικό επακόλουθο, καθώς τα όνειρά τους διακυβεύονται.

Στα χρόνια της κρίσης, στην Ελλάδα, η ανεργία αποτελεί έναν από τους βασικότερους στρεσογόνους παράγοντες. Είναι συνδεδεμένη με κρούσματα κατάθλιψης και απομόνωσης από τον κοινωνικό περίγυρο. Επίσης, ευθύνεται για τα αισθήματα μειονεξίας και παραίτησης από τη ζωή. «Κατηγορείται» για σοβαρά προβλήματα που σείουν τον πυρήνα της κοινωνίας: την οικογένεια.

Οι συχνές συγκρούσεις, η άσκηση λεκτικής και σωματικής βίας, οι συχνές μεταβολές στη στέγαση και η συνολική κοινωνική αστάθεια, αποτελούν κύρια πηγή άγχους. Για παράδειγμα, παιδιά που ζουν σε συνθήκες φτώχειας τείνουν να εμφανίζουν φτωχότερη σωματική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη, σχολικές επιδόσεις και διαπροσωπικές σχέσεις με τους συμμαθητές τους. Από τα προαναφερθέντα, γίνεται σαφές πως η οικονομική κρίση είναι μια πραγματικότητα που θέτει σε κίνδυνο την ευημερία των ανθρώπων.

Και είναι φυσικό, καθώς η οικονομική κρίση φουντώνει και η κοινωνική στήριξη εκλείπει, ο κόσμος νιώθει αβοήθητος, μόνος και παρατημένος. Μόνος να παλεύει με τα θεριά που λέγονται μέτρα λιτότητας και ανύπαρκτοι κοινωνικοί μηχανισμοί. Και τότε είναι που νιώθει πως βρίσκεται σε πόλεμο και το μόνο που βλέπει είναι η επιβίωση του. Ξαφνικά, ο σεβασμός, η αλληλοβοήθεια και η ανθρωπιά γίνονται έννοιες δυσεύρετες καθώς ο καθένας απομονώνεται στο μικρόκοσμό του αδιαφορώντας για τον διπλανό του. Και κάπως έτσι η ανθρώπινη, ουσιαστική επαφή μειώνεται και οι έννοιες της αγάπης, τις συμπαράστασης και της κατανόησης κλονίζονται, μετατρέποντας τον άνθρωπο σε ένα κατά κύριο λόγο εγωιστικό όν.

Και κάπου εδώ, αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε πως σιγά σιγά χάνονται όλα εκείνα τα «φωτεινά» συναισθήματα που πλημμύριζαν την καρδιά μας και μεταβάλλονταν σε άφθονη ενέργεια που μας κινητοποιούσε να πολεμήσουμε ακούραστα για τα «θέλω» μας. Κι όμως πρέπει να αντισταθούμε για να κερδίσουμε τις «μάχες» μας. Στον αγώνα αυτό χρειαζόμαστε οπωσδήποτε ως συμμάχους μας τα θετικά συναισθήματα.

Τα θετικά συναισθήματα ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα

Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι η εμπειρία των θετικών συναισθημάτων συμβάλλει κατά πολύ στην ψυχική υγεία ενισχύοντας την ψυχική ανθεκτικότητα. Αν τα αρνητικά συναισθήματα εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα της προσπάθειας των ανθρώπων να ξεφύγουν από καταστάσεις άγχους και φόβου τότε τα θετικά συναισθήματα στον αντίποδα αυτού, έχουν μια διευρυμένη προσαρμοστική αξία και κάνουν τα άτομα να επιθυμούν να σκέφτονται νέες ιδέες να είναι πιο ανοιχτά, να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις σε προβλήματα, να ερμηνεύουν εκ νέου τις καταστάσεις και να είναι πιο δημιουργικά.

Τα θετικά συναισθήματα επιτρέπουν στις νέες πληροφορίες να μπουν εύκολα στο «σύστημα». Όλες αυτές οι καινούργιες πληροφορίες, οι ιδέες, οι δυνατότητες, οι προσεγγίσεις και οι πρωτοβουλίες δημιουργούν ατέλειωτους πνευματικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς πόρους, οι οποίοι ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα.

Η εμπειρία ενός θετικού συναισθήματος είναι στιγμιαία, ωστόσο εάν προσηλωθούμε σε αυτή, μπορεί να διευρυνθεί και το κέρδος μπορεί να είναι ανεκτίμητο.

Τι να ΜΗΝ περιμένω από την ψυχοθεραπεία μου;
3ωρο Online βιωματικό εργαστήριο του PSYCHOLOGY.GR
Θεματικές Ενότητες: Τι είναι για μένα η ψυχοθεραπεία, τι περιμένω από αυτήν τη διαδικασία; | Τι περιμένω από τον ψυχοθεραπευτή μου; | Ποια είναι τα όριά της ψυχοθεραπείας; | Πώς αντιλαμβάνομαι αν με ωφελεί ή αν τη χρησιμοποιώ ως άλλοθι για να μένω στην ουσία στάσιμος;

Ας φανταστούμε το θετικό συναίσθημα σαν μια ανοδική σπείρα πάνω στην οποία δημιουργούνται στιγμιαίες εμπειρίες θετικής συγκίνησης οι οποίες καθώς διευρύνονται δημιουργούν περισσότερο θετικό συναίσθημα. Η διαδικασία της ανοδικής σπείρας διευκολύνει την ενίσχυση των ψυχικών πόρων.

Αξίζει να σημειωθεί πως οι εμπειρίες διεύρυνσης είναι σωρευτικές και παραμένουν καλά αποθηκευμένες μέσα στον άνθρωπο. Αυτά τα συσσωρευμένα θετικά συναισθήματα είναι ικανά να προβλέψουν τα επίπεδα ψυχοπαθολογίας του ατόμου και να το προστατέψουν από τις επιπτώσεις τις κατάθλιψης, της ανορεξίας κ.ά. Σύμφωνα με έρευνες άτομα τα οποία εμφανίζουν υψηλότερα επίπεδα θετικών συναισθημάτων, επωφελούνται περισσότερο από την δουλειά τους και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις και αναφέρουν περισσότερες καταστάσεις ψυχολογικής ευεξίας και ευτυχίας.

Επίσης, τα θετικά συναισθήματα μπορούν να διαδραματίσουν κυρίαρχο ρόλο στην ψυχοθεραπευτική ή συμβουλευτική διαδικασία καθώς ο θεραπευόμενος μπορεί να διαθέτει ανοιχτή σκέψη κι έτσι να είναι πιο δεκτικός σε νέες εμπειρίες, γεγονός που ενισχύει την αποτελεσματικότητα των συνεδριών και αποτελεί πρόκληση για τον σύμβουλο ή τον θεραπευτή.

Συμπερασματικά, η επιτυχία κάθε απόφασης, θεραπευτικής διαδικασίας, νέου ξεκινήματος κρύβεται στην εκδήλωση και τη συντήρηση των θετικών συναισθημάτων.

Βασική παράμετρος της παραπάνω διαπίστωσης είναι η σύνδεση των συναισθημάτων αυτών με το νόημα της ζωής. Ο καθένας μας χαίρεται και επιθυμεί διαφορετικά πράγματα και καταστάσεις, έχει τους δικούς του στόχους και όνειρα. Κι αν κάποια στιγμή μπερδευτεί και χάσει το δρόμο του αν αναρωτηθεί θα καταλάβει πως βαθιά μέσα του κρύβονται όλες οι απαντήσεις για το ποια κατεύθυνση να πάρει. Το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να βρει τι αγαπά και να το αφήσει να τον κυριεύσει. Αυτή θα είναι η κινητήριος δύναμή του και το όπλο του απέναντι στις αντιξοότητες της ζωής. Άλλωστε, για να ξεφύγουμε από μια καταστροφική συνήθεια ή μια κατάσταση που μας εφοδιάζει μόνο με πρόσκαιρη ευχαρίστηση, απέχοντας από την ουσιαστική ικανοποίηση, είναι αναγκαίο να ξεφύγουμε βρίσκοντας μια άλλη που να μας μπολιάζει με την πραγματική για μας ικανοποίηση που αντικατοπτρίζει την αλήθεια μας.

 

Βιβλιογραφία:

Pezirkianidis, C., Stalikas, A., Efstathiou, E., & Karakasidou, E. (2016). The relationship between meaning in life, emotions and psychological illness: The moderating role of the effects of the economic crisis.

Flora, K., & Stalikas, A. (2015). Positive emotions and addiction.