Νευρική Ορθορεξία, Μια αθώα διατροφική συνήθεια ή μια νέα ψυχική διαταραχή

Ακρόαση άρθρου......

Υγιεινή διατροφή. Την ακούμε και τη διαβάζουμε συνεχώς, ενίοτε προσπαθούμε να την ακολουθήσουμε για να αποκτήσουμε ένα καλίγραμμο σώμα και να βελτιώσουμε την διάθεση ή την ψυχολογία μας. Τι γίνεται όμως όταν η υγιεινή διατροφή γίνεται εμμονή; Τι συμβαίνει όταν βλέπουμε σαν «εχθρούς» συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων και τις αποκλείουμε για χρόνια από τη διατροφή μας;

Σε αυτήν την περίπτωση, μιλάμε για ορθορεξία, μια σχετικά πρόσφατη και αρκετά επικίνδυνη διατροφική διαταραχή.

Πολλές φορές κάνουμε λόγο για διατροφικές διαταραχές. Η βουλιμία χαρακτηρίζεται από υπερφαγία, ενώ η νευρική ανορεξία, που πλήττει κατά κύριο λόγο κορίτσια εφηβικής ηλικίας, οδηγεί στη μείωση της τροφής με σκοπό το αδυνάτισμα.Οι δύο αυτές διαταραχές είναι σχετικά «γνωστές» στους ανθρώπους.

Έκτος, όμως, από τη βουλιμία και την ανορεξία μία νέα διαταραγμένη συμπεριφορά σχετικά με τη διατροφή έχει κάνει την εμφάνισή της τα τελευταία χρόνια. Μια διαταραγμένη συμπεριφορά, που ωστόσο, «κρύβεται» πίσω από τη μάσκα της ορθής διατροφής.

Πρόκειται για την ορθορεξία.

Πρέπει, βεβαίως, να σημειωθεί πως η ορθορεξία δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη ως διαταραχή, καθώς δεν συμπεριλαμβάνεται στη Διεθνή Κατάταξη Ασθενειών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ωστόσο ταλαιπωρεί όλο και περισσότερους ανθρώπους.

Τι είναι η νευρική ορθορεξία;

Ένας ορισμός που θα μπορούσε να δοθεί είναι πως η ορθορεξία είναι η εμμονή ενός ατόμου με την ορθότητα των τροφών που καταναλώνει. Φαίνεται πως η ορθορεξία ξεκινά ως μία φοβία προς τις ανθυγιεινές τροφές. Καταλήγει σε νευρωτική διαταραχή, αφού εμφανίζονται συμπτώματα ψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νευρικής ορθορεξίας;

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια στροφή προς τα υγιεινά τρόφιμα. Έχει γίνει πλέον «μόδα» ο υγιεινός τρόπος ζωής. Η τάση αυτή για σωστή διατροφή είναι περισσότερο εμφανής στις νεαρές ηλικίες, σε ανθρώπους έως 30 ετών και κυρίως στις γυναίκες.

Σίγουρα το να δείχνει κάποιος προσοχή στις τροφές που καταναλώνει είναι πολύ σημαντικό, καθώς η διατροφή διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην υγεία. Το γεγονός ότι νέα άτομα προσέχουν τη διατροφή τους και αποφεύγουν τις ανθυγιεινές τροφές είναι ένα γεγονός που δεν μπορούμε παρά μόνο θετικά να δούμε.

Ωστόσο, στην περίπτωση της νευρικής ορθορεξίας η υγιεινή διατροφή εξελλίσσεται σε παθολογική εμμονή, καταλήγοντας τελικά να αποτελεί αυτοσκοπό.

Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν βοηθήσει στην περαιτέρω κατανόηση των χαρακτηριστικών της Ν.Ο. Η διαφορά μεταξύ του ατόμου που υποφέρει από Ν.Ο και ενός συνειδητοποιημένου ατόμου στην υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει την ακραία απορρόφηση στην υγιεινή διατροφή και την επίδειξη επικριτικής συμπεριφοράς προς τα άτομα που δεν ακολουθούν υγιεινή διατροφή. Επίσης, αυτές οι κλινικές αναφορές συστήνουν τη διάκριση της Ν.Ο από την ψύχωση.

Συμπτώματα Νευρικής Ορθορεξίας

Τα συμπτώματα μπορούν να καταταχθούν σε δύο κατηγορίες:

• τα ψυχολογικά – συναισθηματικά
• τα σωματικά

Οι άνθρωποι που “πάσχουν” από νευρική ορθορεξία:

• Αποφεύγουν τροφές που οι ίδιοι θεωρούν ανθυγιεινές. Κάποιες φορές ξεφεύγουν από τις συμβουλές των διαιτολόγων κρίνοντας μόνοι τους τις τροφές που πρέπει να λαμβάνουν.
• Αποκτούν εμμονή με την ποιότητα των τροφών μεχρι που καταλήγουν σε μια «μάχη» ενάντια στις «κακές» τροφές.
• Προσπαθούν να αποκλείσουν από τη διατροφή τους τροφές που περιέχουν λιπαρά, συντηρητικά, υδατάνθρακες ή τυποποιημένα φαγητά.
• Περνούν πολλές ώρες της ημέρας τους σκεπτόμενοι τη διατροφή τους, ενώ προγραμματίζουν τα γεύματά τους πολλές μέρες πριν.
• Νιώθουν ενοχές αν φάνε κάτι που δεν θεωρούν υγιεινό, ενώ όταν ακολουθούν το πρόγραμμά τους τρώγοντας υγιεινά νιώθουν ικανοποίηση, ίσως και ανακούφιση, ενώ η αυτοπεποίθησή τους αυξάνεται.
• Αντίθετα, όταν δεν μπορούν να βρουν κάτι υγιεινό νιώθουν μεγάλη αναστάτωση και προτιμούν να μην φάνε καθόλου.
• Πολλές φορές φτάνουν στο σημείο να απομακρυνθούν από συγγενείς και φίλους, αφού αποφεύγουν να βγαίνουν για φαγητό.
• Θεωρούν πιο σημαντική την ποιότητα της τροφής (διατροφική αξία), παρά την απόλαυση που η ίδια η τροφή προσφέρει.
• Πιστεύουν πάντα πως η διατροφή τους επιδέχεται βελτίωση, πως δηλαδή θα μπορούσαν να τρώνε ακόμη πιο υγιεινά.
• Νιώθουν μία έντονη επιθυμία για φαγητό όταν αισθάνονται αναστατωμένοι ή έντονη χαρά ή λύπη.
• Μπορεί, τέλος, να κρίνουν όσους δεν ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή, νιώθωντας μια υπεροχή απέναντί τους.

Ως προς τα σωματικά συμπτώματα, αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα υγείας:

Τα ατόμα που πάσχουν από νευρική ορθορεξία δεν λαμβάνουν όλα τα θρεπτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τον οργανισμό, αφού οι τροφές που περιλαμβάνει η διατροφή τους είναι περιορισμένες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υποσιτίζονται και να χάνουν βάρος. Η ασιτία μπορεί να οδηγήσει στην ανορεκτική ορθορεξία, που είναι εξίσου επικίνδυνη με τη νευρική ανορεξία.

Ποιο είναι λοιπόν το ψυχολογικό προφίλ αυτού του ατόμου που πάσχει από αυτού του είδους το πρόβλημα;

Καταρχήν, το πρόβλημα της νευρικής ορθορεξίας επηρεάζει εξίσου άντρες και γυναίκες. Συνήθως πρόκειται για άτομα που έχουν ανάγκη να ασκούν έλεγχο στη ζωή τους και να αισθάνονται ότι κρατούν γερά τα ηνία της.

Η σύντομη ψυχολογική ευεξία και ευχαρίστηση που αντλεί το άτομο από το κυνήγι του καλού φαγητού εξατμίζεται γρήγορα και δίνει τη θέση της στην ανησυχία για το αν η επιλογή ήταν όντως σωστή και για το ποια θα πρέπει να είναι η επόμενη διατροφική επιλογή τους.

Η περίοδος ενοχών και ο αυτοβασανισμός καταλαμβάνουν πολύ μεγαλύτερο μέρος της ψυχικής ζωής απ' ότι η πρόσκαιρη ικανοποίηση. Το άτομο μπαίνει σε ένα αδιάκοπο κυνηγητό της "ορθότητας" και προσπαθεί να παραβγεί σε έναν αγώνα δρόμου με τον ίδιο του τον εαυτό. Αν και η έννοια της αυτοτιμωρίας είναι παρούσα στην κατάσταση του ορθορεξικού, η επιβολή του "σωστού" στον εαυτό του είναι ακόμα εντονότερη.

Το άτομο αυτό κρατάει ημερολόγιο -συνήθως νοερά- του τι τρώει και από που προέρχεται αυτό που τρώει και τηρεί με ευλάβεια τους κανόνες διατροφής που έχει θέσει, αυξάνοντας ολοένα το βαθμό δυσκολίας των κανόνων αυτών!

Η έλλειψη σιγουριάς για την ποιότητα του φαγητού τους συχνά αντανακλά μια γενικότερη έλλειψη σιγουριάς για την όλη τους ζωή, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής και της σωματικής τους υγείας. Τα άτομα αυτά συχνά έχουν υποχονδριακές τάσεις, ασχολούνται υπερβολικά με την υγεία τους και είναι σε διαρκή επαγρύπνηση για πιθανά σωματικά συμπτώματα που μπορεί να εκδηλώσουν. Συχνά πάσχουν από ψυχοσωματικές ασθένειες και ταλαιπωρούνται από την πιθανότητα του ότι μπορεί να πάθουν κάτι, το οποίο ενδεχομένως μπορούν να προλάβουν, με την προϋπόθεση ότι τηρούν μια σωστή και απαρέγκλιτη διατροφή.

Το άτομο αισθάνεται θύμα των συνθηκών και των καταστάσεων, ευάλωτο και επιρρεπές σε κάθε είδους εξωτερικό κίνδυνο. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, όπου το εσωτερικό άγχος του ατόμου επηρεάζει τη ζωή του και εκδηλώνεται στον έλεγχο του φαγητού και κατά συνέπεια του εαυτού, ενώ παράλληλα η κοινωνική και προσωπική του ζωή του προκαλεί άγχος, το οποίο το άτομο προσπαθεί να ελέγξει εκδηλώνοντας τις συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες.

Η προσπάθεια αυτή να ασκήσει έλεγχο και ισορροπία στη ζωή του μέσα από το φαγητό καταλήγει να γίνεται έμμονη ιδέα και να ταλαιπωρεί το άτομο. Η λύση βρίσκεται στην ψυχοθεραπευτική παρέμβαση.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η νευρική ορθορεξία;

Η θεραπευτική προσέγγιση ποικίλλει ανάλογα με την περίπτωση και το βαθμό παθολογίας. Για παράδειγμα, μπορεί μια ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση (π.χ. γνωσιακή συμπεριφοριστική) να είναι αποτελεσματική, αλλά μπορεί να χρειαστούν και επιπρόσθετες προσεγγίσεις, όπως η παροχή αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων.  Η συνεργασία ψυχολόγου και διατροφολόγου κρίνεται επίσης σημαντική, καθώς παράλληλα με την προσπάθεια του διατροφολόγου να πείσει το άτομο ότι η διατροφή του δεν είναι σωστή, ο ψυχολόγος αναζητά τα αίτια, λόγω των οποίων το άτομο ανέπτυξε αυτή τη διαταραχή. Είναι καλό η αντιμετώπιση να γίνεται σταδιακά ώστε να κατακτώνται βαθμιαία οι στόχοι.

Η αντιμετώπιση γενικά συγκλίνει προς αυτές της νευρικής ανορεξίας και της ιδεοληψίας-ψυχαναγκασμού. Όπως όμως σημειώνουν οι ειδικοί, η ίδια η απόφαση και η δέσμευση του ατόμου ότι θα προσπαθήσει να αλλάξει τη διατροφική του συμπεριφορά, είναι περισσότερο σημαντική από τη μέθοδο που θα χρησιμοποιηθεί για να επιτευχθεί η αλλαγή.

Προϋπόθεση όμως για να συμβεί αυτό, είναι το ορθορεκτικό άτομο να αναγνωρίσει ότι ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί αποτελεί πραγματικό εμπόδιο στη ζωή του και ότι ασκεί αρνητική επίδραση σε κάτι που θεωρεί ότι έχει πιο ουσιαστική αξία και νόημα, όπως π.χ. στη συντροφική του σχέση ή στην οικογένειά του.

Είναι σημαντικό η προσπάθεια να επικεντρωθεί σε εύκολους βραχυπρόθεσμους στόχους, όπως η σταδιακή μείωση ή λιγότερο συχνή εμφάνιση της εμμονής. Έτσι, το άτομο θα μάθει να αναγνωρίζει τα μικρά σημάδια βελτίωσης της διατροφικής του συμπεριφοράς, να ικανοποιείται με αυτά και να τα επιβραβεύει, ενώ παράλληλα θα αντλεί κουράγιο για τη συνέχιση της προσπάθειάς του, που και δύσκολη είναι και πολύ χρόνο απαιτεί.

Η νευρική ορθορεξία είναι μια διαταραχή που μπορεί να φανεί εξαιρετικά επικίνδυνη, καθώς οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι καλά κρυμμένοι. Οι επιλογές όλων μας σχετικά με τη διατροφή βασίζονται (συνήθως) σε επιστημονικά δεδομένα – βασίζονται στο ‘σωστό’. Η προσπάθεια για την κατα γράμμα εφαρμογή των «συμβούλων» που βρίσκουμε στο διαδίκτυο, σε συνδυασμό με την αποφυγή παραπομπής στους ειδικούς, οδηγούν στην υπερβολή και τελικά στη διαταραχή.

Πρέπει λοιπόν, να παραδεχτούμε ότι είμαστε άνθρωποι και όχι ρομπότ. Κάθε φορά που κάνουμε μια αψεγάδιαστη διατροφή, συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να την ακολουθήσουμε για χρόνια. Η καλύτερη λύση λοιπόν, είναι να βρούμε τη χρυσή τομή μεταξύ της υγιεινής διατροφής και της «σαβουροφαγίας» και αυτή να μας δώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα στο σώμα και τη διάθεσή μας.