Ένα αγαπημένο μου πρόσωπο διαγνώστηκε με καρκίνο. Τι κάνω;

Αναμφίβολα, η διάγνωση καρκίνου αποτελεί ένα τρομερά δυσάρεστο και στρεσσογόνο συμβάν, τόσο για τον ασθενή, όσο και για τα κοντινά του πρόσωπα.

Ο ασθενής έρχεται αντιμέτωπος με αρνητικά συναισθήματα, πολλά εκ των οποίων βιώνει για πρώτη φορά. Τα αγαπημένα του πρόσωπα έρχονται επίσης σε μια ξένη κατάσταση στην οποία καλούνται να υποστηρίξουν τον ασθενή, αλλά και να ξεπεράσουν οι ίδιοι τις συναισθηματικές τους δυσκολίες.

Δεν υπάρχει βιβλίο κανόνων για όσα μπορεί κανείς να πει ή να κάνει για ένα άτομο που νοσεί, καθώς οι ατομικές διαφορές μας καθιστούν όλους ξεχωριστούς και ο καθένας αντιδρά με τον δικό του τρόπο.

Ωστόσο, υπάρχουν γενικευμένες συμβουλές, οι οποίες μπορούν να τροποποιηθούν αναλόγως τις ανάγκες, το είδος σχέσης και τον χαρακτήρα του ασθενή και του αγαπημένου του προσώπου.

Μια τόσο ξένη και απειλητική για τη ζωή κατάσταση χρήζει ψυχολογικής υποστήριξης από τα κοντινά άτομα του ασθενούς (και όχι μόνο). Όταν ληφθεί η διάγνωση πρέπει να διευκρινιστούν ορισμένα θέματα, ώστε να υπάρξει και η κατάλληλη αντιμετώπιση.

Αρχικά, τα άτομα πρέπει να μάθουν με τι ακριβώς έχουν έρθει αντιμέτωποι. Σημαντικό είναι να ξέρουν ποια είναι η σοβαρότητα της ασθένειας και ποιες είναι οι θεραπείες που μπορούν να διαλέξουν. Τα θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά κάθε μεθόδου θεραπείας, πρέπει οπωσδήποτε να ληφθούν υπόψη και να συζητηθούν. Επιπλέον, σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής έχει παιδιά, πρέπει με προσοχή να ανακοινωθεί το νέο σε αυτά και να υπάρξει σωστή καθοδήγηση ώστε και εκείνα να το αντιμετωπίσουν με τον κατάλληλο τρόπο.

Οι αλλαγές είναι αναπόφευκτες σε πολλές περιπτώσεις και η υποστήριξη μπορεί να έρθει με διάφορους τρόπους.

Παροχή βοήθειας

Από σωματική αδυναμία, μέχρι αδιαθεσία, αρκετοί λόγοι μπορεί να κάνουν τον ασθενή να δυσκολευτεί να ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις και τις δουλειές του. Έτσι, είναι βοηθητικό να του προσφέρουν βοήθεια άτομα τα οποία εμπιστεύεται και με τα οποία νιώθει άνετα. Έρευνες φανερώνουν πως η ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο βελτιώνεται όταν δεχτούν υποστήριξη από τους αγαπημένους τους.

Εάν το άτομο δε ζητάει βοήθεια, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως δεν την χρειάζεται. Συνεπώς, καλό είναι να προσφέρονται τα κοντινά του πρόσωπα να βοηθήσουν με υποχρεώσεις όπως, τα ψώνια, το μαγείρεμα, κ.α.

Στην περίπτωση που δεν πρόκειται για τον κύριο φροντιστή του ασθενούς (συνήθως σύζυγος ή γονιός), προτείνεται να υπάρξει επαφή με εκείνον και να του προταθεί η παροχή βοήθειας. Εκτιμάται συνήθως μια τέτοια χειρονομία και μπορεί να συμβάλλει στην καλύτερη ψυχική κατάσταση του περίγυρου του ασθενούς.

Ενεργητική ακρόαση και συζήτηση

Είναι καθολική η ανάγκη των ατόμων να μπορούν να εκφράζονται και να ακούγονται. Ένας ασθενής με καρκίνο ενδεχομένως να θέλει να μοιραστεί τις σκέψεις και τις εμπειρίες του. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι μείζονος σημασίας να μπορέσει να νιώσει πως ο άνθρωπος απέναντί του -είτε φίλος, είτε συγγενής- τον παρατηρεί με μεγάλη προσοχή.

Το άτομο που βρίσκεται απέναντι στον ασθενή θα ήταν καλό να προετοιμαστεί για συζητήσεις ευαίσθητου περιεχομένου που αφορούν τον καρκίνο και, μερικές φορές, το ενδεχόμενο του θανάτου. Δεν είναι απαραίτητο να δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα που δε γνωρίζει πως να απαντήσει, ούτε χρειάζεται να παριστάνει πως αισθάνεται άνετα με όλα τα θέματα που συζητούνται. Γενικά, η ειλικρίνεια είναι μεγάλης σημασίας σε αυτές τις καταστάσεις.

Καθώς «ανοίγεται» εκείνος που νοσεί, προτείνεται να μην διακόπτεται, ώστε να μην χάνει τον ειρμό του και να νιώθει ότι τον ακούν. Η σύγκριση με άλλους ασθενείς δεν συνιστάται, μπορεί ωστόσο ο φίλος ή ο συγγενής του προσώπου να αναφέρει εάν έχει παλαιότερη εμπειρία με τον καρκίνο. Εφόσον και μόνο το επιθυμήσει, ο ασθενής θα ζητήσει περισσότερες λεπτομέρειες.

Εάν δεν μοιράζεται περισσότερες πληροφορίες ο ασθενής, τότε καλό θα ήταν να γίνει σεβαστή αυτή του η απόφαση. Η πίεση συνήθως δεν έχει καλά αποτελέσματα και καταλήγει σε πρόσθετα αρνητικά συναισθήματα. Κάποιοι είναι πρόθυμοι να μιλήσουν άμεσα, ενώ άλλοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Και πάλι όμως, μπορεί να μην πουν ό,τι τους απασχολεί και να κρατήσουν κάποια θέματα για τον εαυτό τους.

Λόγια που καλό θα ήταν να αποφευχθούν

Ασυναίσθητα και χωρίς κακές προθέσεις μπορεί κανείς να πει κάτι παρεξηγήσιμο ή επιβλαβές στο άτομο που έχει καρκίνο. Τέτοιες φράσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

1. Ξέρω τι περνάς: Στην περίπτωση που δεν είχατε καρκίνο ή εάν είχατε και δεν ήταν σε τόσο προχωρημένο στάδιο, αυτή η φράση καλό είναι να αποφεύγεται.

2. Μην ανησυχείς: Για μια ασθένεια τόσο σοβαρή όσο ο καρκίνος, το άτομο είναι φυσιολογικό να έχει ανησυχίες και μια φράση σαν αυτήν δεν μπορεί να βοηθήσει στην μείωσή τους.

3. Όλα θα πάνε καλά: Καλό είναι, εάν δε γνωρίζετε πως θα εξελιχθεί ο καρκίνος, να μη δίνεται φρούδες ελπίδες ή να ισχυρίζεστε πως ξέρετε τι θα συμβεί.

4. Πόσος καιρός σου έμεινε: Μια ερώτηση που λογικό είναι να σκεφτεί κανείς εάν το κοντινό του πρόσωπο έχει προχωρημένο καρκίνο. Ωστόσο, δεν μπορεί να βοηθήσει με κανένα τρόπο τον ασθενή και τον κάνει να αισθανθεί πολύ άσχημα αρκετά εύκολα.

Η υπερβολική και τοξική θετικότητα δεν βελτιώνει την κατάσταση. Αντ’ αυτού καλό είναι να αποδεχτεί κανείς την πραγματικότητα και να την αντιμετωπίσει με ρεαλισμό.

Οι συζητήσεις αποκλειστικά για τον καρκίνο καταλήγουν να γίνονται κουραστικές και δεν βοηθούν το άτομο να προσαρμοστεί καλύτερα στην κατάσταση. Προτείνεται να ενταχθούν ξανά οι συνηθισμένες συζητήσεις και δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα και πριν την διάγνωση.

Βοηθητικές φράσεις

Όπως προαναφέρθηκε, λόγω ατομικών διαφορών ο καθένας αντιδρά διαφορετικά στη διάγνωση του καρκίνου. Δεν λειτουργούν όλα για όλους και οι φράσεις που δίνονται παρακάτω αποτελούν παραδείγματα για την στάση που προτείνεται στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Τέτοιες φράσεις είναι:

1. Σε νοιάζομαι 

2. Είμαι εδώ αν θες να μιλήσεις 

3. Τι θα κάνεις τώρα; Μπορώ να βοηθήσω κάπως; 

4. Σε σκέφτομαι 

Δεν σπανίζει να αισθάνεται κανείς ένα έντονο αίσθημα αβοηθησίας και μοναξιάς αφού μάθει πως ασθενεί. Μέσω αυτών των φράσεων γίνεται εμφανές στον ασθενή πως το άτομο δίπλα του ενδιαφέρεται για εκείνον και είναι πρόθυμο να βοηθήσει.

Ενδεχομένως να μην είναι πρόθυμος να μοιραστεί όλες τις σκέψεις του και αυτό είναι σημαντικό να γίνει σεβαστό.

Στίγμα

Αρκετά συχνά ο καρκίνος μπορεί να προκληθεί από συνήθειες του ατόμου. Ωστόσο, όταν επισημαίνονται αυτές με τρόπο που κατηγορείται ο ασθενής για τις πράξεις του, επικρατεί ένα συναίσθημα ενοχής και πολύ εύκολα το άτομο οδηγείται στην κατάθλιψη.

Ένα τυπικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση των καπνιστών με καρκίνο (συνήθως στον πνεύμονα), όπου το άτομο ακούει φράσεις όπως «Το τσιγάρο σε έφερε εδώ» ή «Εάν δεν κάπνιζες τόσο, τώρα θα ήσουν καλά». Αυτό ονομάζεται στίγμα και δεν βοηθάει σε τίποτα τον ασθενή.

Εάν ο ασθενής προτείνεται από ειδικούς να σταματήσει μια συνήθεια, τότε καλό θα ήταν να γίνουν συζητήσεις μαζί του για αυτό και όχι διαμάχες ή αρνητικοί σχολιασμοί. Εξαιρετικά βοηθητικό είναι να δεχτεί τη συμβουλή επαγγελματία ψυχικής υγείας ή σχετικού ιατρού.

Τι αλλαγές πρέπει να γίνουν; Τι μένει ίδιο;

Συνιστάται να επανέλθει το άτομο στην καθημερινότητα το συντομότερο δυνατόν.

Οι συζητήσεις που γίνονται μαζί του θα ήταν προτιμότερο να μην αφορούν αποκλειστικά τον καρκίνο.

Η δημιουργία πλάνων και σχεδίων για το μέλλον που προκαλούν ανυπομονησία στον ασθενή, μπορούν να συμβάλλουν σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής και μια πιο βελτιωμένη ψυχολογική κατάσταση.

Έρευνες δείχνουν πως όσοι λαμβάνουν διάγνωση καρκίνου προτιμούν να λάβουν υποστήριξη πρωτίστως από έμπειρους ειδικούς και συγγενείς.

Τρίτοι στις προτιμήσεις έρχονται οι φίλοι με σημαντική στατιστική διαφορά.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη η παραπομπή του ασθενούς σε ειδικό, ο οποίος θα μπορέσει να τον καθοδηγήσει σε αυτήν την δύσκολη κατάσταση. Οι συγγενείς και οι φίλοι του προτείνεται να μείνουν δίπλα του και να του δείξουν με τις πράξεις τους πως βρίσκονται στη διάθεσή του.

Βιβλιογραφία

American Cancer Society (2023). When Someone You Know Has Cancer. cancer.org/treatment/caregivers/when-someone-you-know-has-cancer.html

CancerCare, Mary Hanley (2023). What Can I Say to a Newly Diagnosed Loved One? cancercare.org/publications/104-what_can_i_say_to_a_newly_diagnosed_loved_one

Cancer.net (2023). Supporting a Friend Who Has Cancer. American Society of Clinical Oncology. cancer.net/coping-with-cancer/talking-with-family-and-friends/supporting-friend-who-has-cancer

Cancer Research UK (2023). How to support someone with cancer. cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/family-friends-caregivers/how-support-someone-with-cancer#:~:text=Let%20them%20know%20that%20if,them%20if%20this%20seems%20appropriate.

Slevin, M.L., Nichols, S.E., Downer, S.M., Wilson, P., Lister, T.A., Arnott, S., Maher, J., Souhami, R.L., Tobias, J.S., Goldstone, A.H. & Cody M. (1996). Emotional support for cancer patients: what do patients really want? Clinical Oncology/Epidemiology, 74. doi.org/10.1038/bjc.1996.529

Stanford Medicine (2023). When your spouse has cancer. med.stanford.edu/survivingcancer/cancer-and-stress/when-your-spouse-has-cancer.html