Ο Εσωτερικός Κριτής: Πώς μιλάμε στον εαυτό μας;

Τα παιδιά κάνουν αυτά που κάνουμε και όχι αυτά που τους λέμε. Αν λοιπόν έχετε τη συνήθεια να τιμωρείτε τον εαυτό σας voητικά, το παιδί σας είναι πολύ πιθανό να υιοθετήσει την ίδια βλαβερή συνήθεια. Σε μια από τις πρώτες μου αναμνήσεις θυμάμαι τη μητέρα μου να κοιτάζεται στον καθρέφτη και να εντοπίζει όλες τις μικρές ή μεγάλες ατέλειες πάνω της.

Ο εσωτερικός κριτής

Και όταν, χρόνια μετά, έκανα κι εγώ ακριβώς το ίδιο πράγμα μπροστά στην πανέξυπνη έφηβη κόρη μου, μου είπε ότι δεν της άρεσε αυτή μου η συνήθεια. Τότε συνειδητοποίησα ότι ούτε και σε εμένα άρεσε αυτό όταν το έκανε η μητέρα μου. Τα μοτίβα που έχουν εντυπωθεί στο κεφάλι μας, ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας και που συμπεριφερόμαστε φανερώνονται πολλές φορές από τον τρόπο που μιλάμε στον εαυτό μας, ειδικότερα δε όταν η διεργασία που κάνουμε είναι ο εντοπισμός όλων των ελαττωμάτων μας. Όλοι μας σχεδόν ακούμε τον εαυτό μας να μας μιλάει μέσα στο κεφάλι μας, να σχολιάζει και να κριτικάρει τα όσα λέμε και κάνουμε.

Οι περισσότεροι από εμάς δεν το συνειδητοποιούμε καν και δεν προσέχουμε όσα μας λέει ο εαυτός μας. Αλλά αυτή η φωνή είναι ένας πολύ σκληρός κριτής. Είναι πολύ πιθανό να λέτε στον εαυτό σας φράσεις του τύπου:

• αυτά δεν είναι για ανθρώπους σαν εμένα
• δεν μπορείς να εμπιστευτείς κανέναν
• είμαι ανίκανος
• αφού δεν είμαι αρκετός για κάτι τέτοιο, θα πρέπει απλώς να παραιτηθώ
• δεν μπορώ να κάνω τίποτα σωστά
• είμαι πολύ χοντρή ή
• είμαι τελείως άσχετη

Προσέξτε αυτού του τύπου την αυτοκριτική, γιατί μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλοβαθμό τη ζωή σας, αλλά κυρίως να έχει επιπτώσεις στη ζωή του παιδιού σας, ωθώντας το να κάνει μια ανάλογη κριτική στον εαυτό του ή στους άλλους.

Αποκτήστε το βιβλίο Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας

Κάθε γονιός θέλει δύο βασικά πράγματα: Να είναι το παιδί του ευτυχισμένο και να μην τα θαλασσώσει με την ανατροφή του. Πώς επιτυγχάνονται όμως αυτά;

Η κριτική στα παιδιά μας

Εκτός από το ότι διδάσκετε το παιδί σας να κάνει αρνητική και κακόβουλη κριτική, αυτή η εσωτερική επικριτική φωνή βρίσκει τρόπους να διογκώνει την κακή σας διάθεση, να σας στερεί την αυτοπεποίθησή σας και γενικότερα να σας κάνει να νιώθετε ανεπαρκείς. Και υπάρχει ένας ακόμα λόγος για να προσέξετε τον τρόπο που μιλάτε στον εαυτό σας. Φαίνεται πως αυτή την εσωτερική μας φωνή τη μεταφέρουμε αυτούσια στα παιδιά μας - όπως ακριβώς μεταφέρουμε και τις κακές μας συνήθειες που είναι απόλυτα ορατές. Αν θέλετε τα παιδιά σας να ευτυχήσουν να ξέρετε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιό τους θα είναι αυτός ο εσωτερικός, σκληρός κριτής σας.

Διαμορφώνουμε την ενήλικη υπόστασή μας μέσα από εμπειρίες που βιώνουμε ως παιδιά -αυτός είναι ο βασικός τρόπος που εξελίσσονται οι άνθρωποι-, αλλά είναι δύσκολο να ξεφύγουμε απ' αυτές. Ενδεχομένως να αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολο να κάνουμε αυτή τη φωνή να σωπάσει, αλλά μπορούμε να παρατηρήσουμε πότε το κάνουμε και να επιβραβεύσουμε τον εαυτό μας όταν το καταφέρουμε. Η Ελέιν είναι μητέρα δύο παιδιών και εργάζεται σε μια γκαλερί. Έχει εντοπίσει αυτή την εσωτερική επικριτική φωνή μέσα της.

Η περίπτωση της Ελέιν για τον σκληρό εσωτερικό της κριτή

Τις περισσότερες φορές η φωνή αυτή εστιάζει στην αποτυχία. Μου λέει ότι δεν πρέπει να προσπαθήσω, γιατί δεν θα τα καταφέρω... θα είμαι κακή σ' αυτό, θα γελοιοποιηθώ. Έτσι αποθαρρύνω τον εαυτό μου από το να κάνει πράγματα. Έπειτα κριτικάρω τον εαυτό μου που
δεν είμαι πιο περιπετειώδης και που δεν τολμώ περισσότερο. Λέω στον εαυτό μου ότι δεν έχω επιμονή, ότι είμαι, ρηχός άνθρωπος και πως δεν έχω ένα πραγματικό πάθος ή κάποια ιδιαίτερη ικανότητα σε κάτι. Καθώς τα λέω αυτά σε εσάς τώρα, ακούω παράλληλα τη φωνή μέσα στο κεφάλι μου να λέει: Ναι, ναι! Ολα αυτά είναι αλήθεια.

Νιώθω ενοχές όταν σκέφτομαι από που προέρχεται αυτή η φωνή, γιατί αγαπάω τη μητέρα μου πάρα πολύ. Πάντα ήξερα ότι με αγαπάει κι εκείνη και πάντα ένιωθα αυτή την αγάπη να με περιβάλλει. Αλλά η μαμά μου είναι άνθρωπος που ανησυχεί, ποτέ της δεν ένιωσε ευτυχής ή ασφαλής και κουβαλάει πολλή αρνητικότητα. Ήταν και πάντα θα είναι ένας πολύ σκληρός κριτής του εαυτού της. Δεν δέχεται ποτέ τα κομπλιμέντα που της κάνουν οι άλλοι. Στο θετικό σχόλιο ''τα λαζάνια σου είναι καταπληκτικά'', η απάντησή της θα είναι ''όχι, έχουν πολύ τυρί και καθόλου γεύση''.

Ο αρνητισμός και ο φόβος της αποτυχίας

Με κάποιον τρόπο, έχει περάσει τόσο σ'εμένα όσο και στις αδελφές μου την ίδια τάση προς τον αρνητισμό. Ασχολούμαστε υπερβολικά με τις αποτυχίες μας και τις χρησιμοποιούμε ως στοιχεία που επιβεβαιώνουν ότι δεν είμαστε αρκετά καλές ή ικανές και ότι δεν θα έπρεπε να μπαίνουμε καν στον κόπο να προσπαθούμε. Κάποια φορά πήρα ένα Β στα γαλλικά και ένιωσα λες και χανόταν ο κόσμος γύρω μου.
Η μαμά μου προσπαθεί να είναι θετική, αλλά το κάνει με έναν τρόπο ασθενικό και συνήθως ακυρώνει την προσπάθειά της με ένα αυθόρμητο, αρνητικό σχόλιο.

Στην τελευταία πρόβα του νυφικού μου, βγήκα από το δοκιμαστήριο και η μαμά μου σούρωσε τα χείλη, με κοίταξε με βλέμμα ανήσυχο και μου είπε: Ναι, ναι, εκείνη την ημέρα, με τα λουλούδια και το πέπλο θα είναι αρκετά καλό. Χωρίς να το θέλει, το άγχος της και οι ανασφάλειές της μεταδίδονται και στους ανθρώπους γύρω της. Παρόλο που αναγνώριζε τον σκληρό και βάναυσο κριτή που έκρυβε μέσα της, η Ελέιν είπε πως η μαμά της είχε σε πολλά πράγματα δίκιο- κι εγώ δεν θέλω σε καμία περίπτωση να τη δαιμονοποιήσω- αλλά, όπως οι περισσότεροι από εμάς, φαίνεται πως δεν είχε επίγνωση του τρόπου που μιλούσε στον εαυτό της και κυρίως πώς ο κριτής αυτός μεταδιδόταν και επηρέαζε τα παιδιά της.

Διαβάστε επισης στην Πύλη μας το άρθρο Πως να χειρίζεστε την αρνητική κριτική της συνεργάτιδας της Πύλης μας Βάλιας Παυλίδου

Προσέξτε πώς μιλάτε στον εαυτό σας για εσάς

Όταν προσέξετε πώς μιλάτε στον εαυτό σας, θα βρείτε παραπάνω από έναν τρόπους να ακούτε αυτή τη φωνή. Η Ελέν με αυτή την τακτική, κατάφερε να αντιμετωπίσει τον δικό της εσωτερικό κριτή. Είμαι αποφασισμένη να μην το περάσω αυτό στα παιδιά μου. Δεν θέλω να βιώνουν κι αυτά τον φόβο της αποτυχίας. Είναι τόσο αποκαρδιωτικό!

Συνήθιζα να μπαίνω σε αντιπαράθεση με τη φωνή και πάντα έχανα - άσε που όλη αυτή η διαδικασία σπαταλούσε πολλή από την ενέργεια και την προσοχή μου. Πρόσφατα βρήκα τον καλύτερο τρόπο να αγνοώ τη φωνή και να μην εμπλέκομαι σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση.
Την αντιμετωπίζω με τον ίδιο τρόπο που θα αντιμετώπιζα έναν δύσκολο συνάδελφο. Της λέω ''δικαιούσαι να έχεις την άποψή σου''.

Υπερβαίνοντας τους φόβους

Προσπαθώ να κάνω τα πράγματα που ο εσωτερικός μου κριτής μου λέει ότι δεν μπορώ. Αναγκάζω τον εαυτό μου να ξεπερνά τους φόβους του, ώστε να μην αποθαρρύνω τα παιδιά μου, προσπαθώντας να τους δείξω ότι δεν είναι κακό να αποτυγχάνεις πότε πότε.
Ξανάρχισα να ζωγραφίζω πάλι, παρόλο που η φωνη μού έλεγε να τα παρατήσω. Αντί να κρίνω αυτά που ζωγραφίζω, εκπαιδεύω τον εαυτό μου να παρατηρεί όλα όσα με κάνουν να απολαμβάνω αυτή τη διαδικασία καθώς και ποια σημεία στους πίνακές μου με γεμίζουν
ικανοποίηση. Μια αναπάντεχη "παρενέργεια" αυτής της διαδικασίας ήταν ότι απέκτησα περισσότερη αυτοπεποίθηση, όχι μόνο σε σχέση με τη ζωγραφική, αλλά και γενικότερα στη ζωή μου.

Αναγνωρίστε την εσωτερική σας κριτική φωνή

Αν διαχωρίσουμε το περιεχόμενο των όσων μας είπε η Ελέιν, χαρτογραφώντας τη διαδικασία που ακολούθησε, καταλήγουμε στην παρακάτω λίστα.

1. Πρώτα, αναγνωρίστε τη φωνή.
2. Μην εμπλέκεστε σε αντιπαράθεση μαζί της. Αντ' αυτού, χειριστείτε τη φωνή σαν έναν τρίτο άνθρωπο που σας κάνει να
   νιώθετε άβολα και τον οποίο μπορείτε να αντιμετωπίσετε με αυτοσυγκράτηση, ακούγοντας όσα αρνητικά σας λέει, αλλά
   χωρίς να έρθετε σε σύγκρουση μαζί του, απαντώντας κάτι του τύπου δικαιούσαι να έχεις την άποψή σου.
3. Αυξήστε την αυτοπεποίθησή σας. Κάνοντας τα πράγματα που ο εσωτερικός σας κριτής υποστηρίζει ότι δεν μπορείτε, θα νιώσετε αμέσως πιο σίγουροι και δυνατοί. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που αξίζει να θυμάστε, κάθε φορά που η αμφιβολία για τις δυνατότητές σας πάει να πάρει τον έλεγχο.
4. Έχοντας συνειδητοποιήσει ότι υπάρχει κίνδυνος να μεταδώσετε την ασθένεια της αρνητικής αυτοκριτικής στο παιδί σας,
   θα έχετε ένα παραπάνω κίνητρο να την ελέγχετε.

Άσκηση: Αποκαλύψτε τον εσωτερικό σας κριτή

Φροντίστε να έχετε πάντα πρόχειρο ένα μολύβι κι ένα μπλοκ σημειώσεων. Κάθε φορά που συνειδητοποιείτε ότι ακούτε τη γνώριμη φωνή να σας κάνει κριτική, σημειώστε αυτές τις σκέψεις. Μήπως αυτές οι σκέψεις αυτοκριτικής είναι παρόμοιες ή ίδιες με την αντίστοιχη αυτοκριτική που έκανε κάποιος μεγάλος όταν ήσαστε παιδιά;

Σκεφτείτε κάτι που θέλετε να πετύχετε και ποια είναι τα βήματα που πρέπει να κάνετε για να τα καταφέρετε. Τώρα παρατηρήστε τι ακριβώς λέτε στον εαυτό σας σχετικά με αυτόν τον στόχο. Μήπως η φωνή σάς θυμίζει κάποιο πρόσωπο στο κοντινό σας περιβάλλον;

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου της Philippa Perry που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα